Kansu Yıldırım / Evrensel Gazetesi
Birleşik Metal-İş, Türk Metal Sendikası ile Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) arasındaki 2025-2027 dönemi grup toplu iş sözleşmesi (TİS) müzakerelerinin ilk toplantısı geçtiğimiz günlerde gerçekleşti.
2025-2027 dönemi TİS taleplerini açıklayan Türk Metal Sendikası, ilk altı ay için saat ücretlerine önce yüzde 20 zam, ortaya çıkan ücretlere de 35 TL seyyanen zam yapılmasını talep ederken, ikinci altı aylık için gerçekleşen enflasyon oranında, üçüncü altı ay için enflasyon farkı ve yüzde 3 refah payı, son altı aylık için enflasyon oranında ücret artışı istedi. Sosyal hak ödemelerinin eklenmesi ile ilk 6 ay için istenen toplam zam yüzde 38.97 seviyesinde. Türk Metal Sendikasının taslağı kabul edildiği takdirde bir metal işçisinin eline mart ayında sadece 52 bin 120 TL, yıl sonuna gelindiğinde 61 bin 958 TL geçecek. Bu tutar, eylül ayında 91 bin 381 TL olan yoksulluk sınırının yaklaşık 30 bin TL altında.
Birleşik Metal-İş Sendikası, ilk 6 ay için saat ücreti 170 TL, aylık 31 bin 250 TL’nin altında ücret alan işçilerin ücretlerinin bu seviyeye çıkarıldıktan sonra tüm saat ücretlerine yüzde 15 zam ve bunun üzerine seyyanen 100 lira zam yapılmasını talep etti. Birleşik Metal-İş Sendikasının ilk 6 ay için ücret zammı talebi ortalama yüzde 58.5 oranında oldu.
Birleşik Metal-İş Sendikası, sosyal hakların amacına uygun hale gelecek şekilde güncellenmesi için yüzde 150-190 arasında artırılmasını, gelir vergisinde yüzde 15’in üzerini işverenin üstlenmesini, işe giriş ücretinin yükseltilmesini istiyor. İş yerlerinde toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve kadın işçilerin çalışma yaşamında daha güvenceli bir şekilde yer almaları amacıyla ücret eşitliği, şiddet ve tacizin önlenmesi taleplerini de dile getirdi.
Metalde ücret görüşmelerinin başladığı bir dönemde ortada büyük bir adaletsizlik ve haksızlık bulunuyor. MESS sözleşmesi kapsamında çalışan ortalama bir metal işçisinin 2025 yılının ilk 8 ayındaki toplam kaybı (vergi, prim ve enflasyon) 210 bin TL’ye ulaşırken, MESS’e bağlı üretim yapan ve ağırlığını otomotiv sanayinin oluşturduğu tekeller kâr ve satış temposunu korumaya devam ediyor.
Türkiye kapitalizmi açısından kritik bir öneme sahip, toplam ihracat ve istihdam içerisinde önemli bir pay tutan, metal iş kolunun amiral sektörlerinden Türkiye otomotiv sanayi; küresel ekonomide durgunluğun yaşandığı, tedarik zincirlerinde kırılganlıkların arttığı, uluslararası ticaretin ivme kaybettiği pandemi dönemi dahil, son 6 yıldır büyümeye devam ediyor. Küresel üretim sıralamasında dünyada 13., AB ülkeleri arasında 4. sırada yer alan Türkiye otomotiv sanayisinde 550 bin işçi çalışıyor.
2022 yılı: 2024-2028 yıllarını kapsayan 12. Kalkınma Planı Otomotiv Sanayii Çalışma Grubu raporuna göre 2 milyon adedin üzerinde kurulu kapasiteye sahip Türkiye otomotiv sanayi, 1.35 milyon adetlik üretimi ile 2022 yılında motorlu araç üretiminde dünyada 13., AB ülkeleri arasında 4. sırada yer aldı. 2022 yılında bir önceki yıla göre üretim yüzde 6 artış gösterirken, 2022 yılında AB ülkeleri arasında ticari araç üretimi ile ilk sırada yer aldı.[1]
2023 yılı: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının 2023 yılına ait otomotiv sektör raporuna göre ise otomotiv sanayisinin 2023 yılı girişim sayısı 6 bin 390 olup, 2022 yılına göre yüzde 7.3 oranında arttı. Otomotiv sanayi, tedarik zinciri içinde doğrudan ve dolaylı olarak geniş istihdama sahip bir sanayi koludur. 2023 yılı için Türkiye’de motorlu kara taşıtları imalatı istihdamı 245 bin 900 kişi oldu. 2023 yılında motorlu kara taşıtları istihdamının imalat sanayi toplam istihdamı içinde payı 4.87 oldu.
Otomotiv sektörü 2019-2023 yılları arasındaki ciro değerlerini yükseltirken, sektörün cirosu 2023 yılında 1 trilyon 408 milyar TL seviyesine ulaşmış olup son 5 yıllık dönemde düzenli artış gösterdi.[2]
2024 yılı: Türkiye İhracatçılar Meclisinin (TİM) 2024 yılı ihracat raporuna göre otomotiv sektörü, sektörel olarak 2023 yılında en çok ihracat gerçekleştiren ve bu sayede Türkiye’de ihracat payı en yüksek olan sektörü oldu. Rapora göre otomotiv sektörü 2022 yılında 31 milyar dolar olan ihracat miktarını 2023 yılında 35 milyar dolara, 2024 yılında ise yüzde 6 artarak 37.2 milyar dolara çıkardı.[3]
2025 yılı (ocak-eylül): Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) pazar verilerine göre 2025 yılının ilk 9 aylık döneminde toplam otomotiv üretimi geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3 arttı. Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği verilerine göre otomotiv yan sanayisi 200’den fazla ülkeye satış gerçekleştirdi. 2024 yılının ocak-eylül döneminde 11 milyar 25 milyon 47 bin dolar olan yan sanayi ihracatı, 2025 yılının aynı döneminde yüzde 5.8 artarak 11 milyar 668 milyon 369 bin dolara yükseldi.
Ocak-eylül döneminde 30 milyar 205 milyon 394 bin dolara ulaşan satış rakamından anlaşılacağı üzere otomotiv sektörü yıl bitmeden bir önceki yılın ihracat rakamına yaklaşmış durumdadır. Son 10 yıllık rakamları karşılaştırdığımızda 2025’in pazar ve değer bazında, ihracat anlamında son 10 yıldaki en büyük yıllar olduğunu görülebiliyor.
ISO 500 araştırmasında otomotiv sektörünün yeri[4]
Otomotiv sektöründe öne çıkan ve istihdamda önemli paya sahip başlıca şirketlerin kâr oranlarını incelediğimizde;
Fransız otomotiv devi Renault, Türkiye’deki Bursa fabrikasında işçilik maliyetini devalüasyonla kırarak 2024 yılında 4.8 milyar TL net kâra ulaştı. Şirketin işçi başına net kârı 900 bin TL.
Ford Otosan, 2024 yılındaki 38 milyar 863 milyon 566 bin TL net kâr elde etti. Bünyesinde 25 bin 718 işçinin çalıştığı Ford Otosan’ın işçi başına yıllık net kârı 1 milyon 511 bin TL.
TOFAŞ 2025 ikinci çeyrek döneminde 1.7 milyar TL kâr açıkladı. Şirketin piyasa beklentisi ise 1 milyar TL net kâr açıklaması yönündeydi.
Otomotiv sanayinde çalışan bir metal işçisi kendi ürettiği orta segmentteki bir sedan arabaya sahip olabilmek için yemeden içmeden en az 3 yıl çalışması gerekirken, MESS patronları bir metal işçisinden yılda ortalama en az 900 bin TL kar elde ediyor. Sektör sürekli büyürken, işçilerin ücretleri eriyor.
1 ^ 12. Kalkınma Planı Otomotiv Sanayii Çalışma Grubu Raporuna, s. 15-17, http://bit.ly/3Jf2Hxl
2 ^ Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Otomotiv Sektör Raporu 2023, s. 13-14, http://bit.ly/4os7NFD
3 ^ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği, 2024 Yılı Sektörel Sürdürülebilirlik Değerlendirme Raporu, s. 8, http://bit.ly/4nSQEFb
4 ^ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği, s. 9
