Günümüzde birçok iş kolunda taşeron sisteminin yaygın olduğu biliniyor. Taşeron sistemini inşaatlar gibi projeye dayalı ve belirli bir süreyi kapsayan çalışmalarda gözlemleyebildiğimiz gibi AVM, üniversite gibi büyük işletmelerin temizlik, güvenlik vb. sürekli nitelikteki yan hizmetlerinde de görebiliyoruz. Bu yazıda da temel olarak uygulamada yan hizmet olarak kabul edilen ve “taşeron firma” diye adlandırılan alt işverenler bünyesinde çalışan işçilerin haklarını inceleyeceğiz.
Öncelikle belirtmek gerekir ki İş Kanunu bakımından işçinin asıl işveren yahut alt işveren bünyesinde çalışıyor olması haklar açısından hiçbir fark doğurmamaktadır… Alt işverenin yani taşeron firmanın işçileri yönünden uygulamada karşılaşılan sorun hakların kimden talep edilebileceği üzerinedir. Her ne kadar İş Kanunu madde 2’ye göre asıl işveren ve alt işverenin birlikte sorumluluğu açıkça düzenlenmiş ise de sık sık deneyimlediğimiz gibi işverenler sorumluluktan kaçmak için topu sürekli birbirlerine atmakta, danışıklı dövüşmektedirler. Oysa hem asıl işveren hem de alt işveren iş hukuku mevzuatından kaynaklanan ücret ödeme, işçiyi koruma, eşit davranma vb. tüm borçlardan birlikte sorumludurlar.
Yine uygulamada kimi zaman alt işveren ile asıl işveren arasında imzalanan bir anlaşma gereği asıl işverenin sorumsuzluğundan bahsedilir. Nitekim bu tarz bir anlaşma işverenlerin kendi arasında olup işçilerin haklarını talep etmesi yönünden bir sonuç doğurmaz. Özellikle taşeron firmanın değiştiği ancak işçilerin aynı işyerinde çalışmaya devam ettiği örneklerde eski taşeron firma bünyesinde çalışılan zaman bakımından kıdem ve ihbar tazminatı haklarının yandığı yaygın bir düşüncedir. Halbuki asıl işveren, işçinin kendi işyerinde çalıştığı sürenin tamamından sorumludur. Buna göre taşeron firma değişse de eğer işçi aynı işyerinde çalışmaya devam ediyorsa, çalıştığı süre boyunca kazandığı tüm hakları korur ve asıl işverenden talep edebilir.
Bir diğer örnek ise işçinin ücret, mesai, yan haklar vb. bir talebi için asıl işverene başvurması halinde asıl işverenin bu başvuruyu kabul etmemesi yahut sonrasında alt işverenin söz konusu başvuruyu geçersiz / usulsüz sayması halidir. Hukukta düzenlenen birlikte sorumluluk hali sorumlular arasında bir öncelik belirlemez. Yukarıda da belirtildiği gibi İş Kanunu gereği asıl işverenle alt işveren işçiye karşı birlikte sorumludur. Buna göre işçi hakları için dilerse asıl işverene de doğrudan başvurabilir.
Kısaca açıklamaya çalıştığımız gibi eğer bir işçi, bir asıl işverene bağlı alt işveren yani taşeron firma tarafından çalıştırılıyor ise alt işverenden talep edebileceği hemen hemen bütün hakları (sosyal sigortalar mevzuatındaki birkaç istisna hariç) asıl işverenden de talep edebilir. Aynı şekilde işçinin aynı iş yerinde çalışmaya devam etmesi şartıyla taşeron firma değişse dahi asıl işverenin kıdem ve ihbar tazminatı yönünden sorumluluğu işçinin çalışmaya devam ettiği süre boyunca sürmektedir.
