Dünya işçi sınıfının kurtuluşu davasının, Karl Marks ile bilimsel kurucusu olan Friedrich Engels, 5 Ağustos 1895’te İngiltere’de yaşamını yitirdi.
Karl Marks’ın ayrılmaz dostu ve kavga yoldaşı olan Engels, Marx’ın ölümünden sonra, uluslararası işçi hareketinin manevi önderi ve en büyük otoritesi olarak kabul edildi.
Lenin’in, “Marx, Engels ve Marksizm” kitabında Engels için şu ifadeler yer alıyordu: “İşçi sınıfına kendi hareketini tanımayı, kendi bilincine ulaşmayı öğreten ve hayallerin yerine bilimi koyan Engels’in adı ve yaşamı herkes tarafından bilinmelidir.”
Genç Engels
Friedrich Engels 28 Kasım 1820’de Almanya’nın Ren bölgesinin Barmen şehrinde dünyaya geldi. Ren tacirlerinden biri olan Baba Engels, dönemin zengin kapitalistlerinden ve tutucu bir Protestan’dı.
Daha çocuk yaşta babasını ‘huzursuz’ ettiğinden “imansız budala” unvanını kazandı! Babasını “bağnaz ve despot” buluyordu.
Engels ile babasının ilk ciddi çatışması lisedeyken, okuldan alınıp Bremen’deki ticaret odasına yollanması ile başladı. Kısa sürede iyi bir muhasebe uzmanı olarak Avrupa’daki en ünlü dokuma ve tekstil fabrikalarına adım attı. Burada kapitalist pazar ve ilişkileri tanıma fırsatı buldu.
Bilime karşı büyük açlık duyan Engels, felsefe ile ilgilenmeye başladı. Alman filozof Hegel’in felsefe öğretileri ve diyalektik üzerine tezleri ilgisini çekti… Bir süre Alman entelektüel hareketini izledi.
1841’de 21 yaşında gönüllü olarak askerliğe başvurdu. “Muhafız topçusu” unvanı ile Berlin’de bir yıl askerlik yaptı. Babasından uzaklaştığı bu süreçte Berlin’de gerçekleşen üniversite sınavlarına katıldı. Sınavdaki başarısı, yazdığı makaleler ilgiyle karşılandı ve Genç Hegelciler içinde ün kazandı.
İngiltere’de, emekçi sınıfı içinde
Engels, askerliğin hemen ardından kapitalizmin ana merkezi İngiltere’ye gitti. Babasının Manchester’da bulunan dokuma fabrikasında çalışırken, İngiltere’deki işçi sınıfının çalışma ve yaşam koşullarını gözlemledi. Londra’nın doğu yakasının izbe işçi mahallelerinde sefalet yaşamını bizzat yerinde görerek inceledi; Lağım kanalları üzerine kurulu evler, toprak tabanda uyuyan çocuklar, giysilerini rehincilere teslim eden işçi kadınlar ve erkekler…
Araştırma ve gözlemlerini, “İngiltere’de Emekçi Sınıfların Durumu” kitabında topladı. Kitabı yazdığında henüz 24 yaşındaydı.
Lenin bu eşsiz yapıtı, “Modern proletaryanın durumunu en iyi sergileyen belge” olarak tanımlamıştı.
Buluşma
1844’ün Eylül ayında Almanya’ya dönen Engels, Londra’dayken mektuplaştığı Marx’la nihayet buluştu. Sonrası, Marksizm’in doğuşudur. Tarihte eşine az rastlanır bir uyum ve kolektif çalışma ile yürütülen, sınıf savaşımlarının ortasında şekillenen teorik çalışmalar, kendini bulanıklıklardan, ütopik kurgulardan arındırarak bilimsel temellere oturtuldu.
‘General Engels’
Engels askeri bilime ve savaş stratejilerine özel önem veriyordu. Marx onunla “Manchester’daki Savaş Bakanım” diye övünürdü… Askeri alandaki yetkinliği ona “general” unvanını kazandırmıştı. 1848 ayaklanmasını alanda gözlemlemiş, Prusya Krallığına karşı düzenlenen Baden Ayaklanması’nda bizzat barikatlarda savaşmıştı.
1871 Paris Komünü yenilgisinin bağışlanamaz hatalarının başında, Komüncülerin askeri örgütlenme zaafıydı… Marx’ın “Fransa’da İç Savaş” yapıtına sunduğu katkıda şöyle diyordu Engels: “Emekçiler kendilerini büyük bir gayretle yeni bir toplum inşasına uyarladıklarından karşılarında duvar gibi duran yamyamları unutmuşlardı…”
Dil Bilimci Engels
Engels askerlik ve savaş bilimlerinin yanısıra dil bilimi ile de yakından ilgileniyordu. Aralarında Rusça, İtalyanca, Portekizce, İrlanda dili, İspanyolca, Lehçe, Fransızca, İngilizce, Milan dili, Latince ve Farsçanın da bulunduğu pek çok dilde yazabiliyor ve konuşabiliyordu.
Yolumuzu aydınlatmaya devam ediyor
5 Ağustos gecesi Londra’da Regents Park Caddesi’nin 41 numaralı evinde proletaryanın zeka meşalesi söndü…Vasiyetinde arzu ettiği gibi; külleri, sevgili evlatlarının ve yoldaşlarının arasında Puşkin’in deha dolu dizeleri, Lermantov’un lirik şiirleri ve komün marşıyla sonsuzluğa uğurlandı.
Onun devrimci öğretisiyle harlanan meşale ise işçi sınıfının yolunu aydınlatmaya devam ediyor.
