İnşaat işçileri, patronların iş bitirme baskısı altında her an kaza riskiyle burun buruna çalışırken yoğun hak gasplarına da maruz kalıyorlar. Projeleri hızla sonuçlandırmaya endeksli kaotik çalışma ortamı, bir yandan işçilerin bedenini hızla yıpratırken, diğer yandan ‘iş kazaları’na da davetiye çıkarıyor.
Kuralsızlığın kural haline getirildiği, denetimin formaliteden öteye gitmediği, işçi sağlığı ve güvenliğinin kâğıt üzerinde kaldığı, örgütsüzlüğün hâkim olduğu bu işkolunda ölümle, sakatlanmayla geçmeyen gün yok. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi’nin Kasım ayı iş cinayetleri raporuna göre yaşamını yitiren 216 işçinin 71’i inşaat işçisi.
İnşaat işkolu, en yoğun hak ihlallerinin yaşandığı işkollarının başında geliyor. İşçi-işveren ilişkisinin alt işverenlik sistemine dahil edilmesi, yani taşeron çalışma sistemi, hak ihlallerini arttırıyor. Taşeron kıskacında çalışan işçilerin çoğunlukla haklarının neler olduğunu bilmemesi, denetimsizlik ve örgütlülükten yoksunluk bu ihlalleri olağanlaştırıyor.
İşkolunda gündem olan eylemlerin büyük çoğunluğu ödenmeyen ücretlerden kaynaklı. Ücret alacaklarının neredeyse yarısı çeşitli yollarla gasp ediliyor. Fazla mesailer, bayram çalışmaları, tatil günü çalışmaları, kıdem ve ihbar hakkı ücretleri çoğu zaman hiç verilmiyor ya da eksik hesaplanıyor.
Bunların yanı sıra, beslenme ve barınma konusundaki sorunlar da yer yer eylemlerle gündem oluyor. İşçiler, şantiye önünde direnerek, çatılara-vinçlere çıkarak, kimi zaman yemekhaneyi dağıtarak, kimi zaman bitli, tahtakurulu yatakları yakarak sorunların üstesinden gelme yollarına başvuruyorlar.
Örgütlü mücadele hak gasplarını önlüyor
Son yıllarda, DİSK’e bağlı Dev Yapı İş sendikası ve bağımsız sendikalar olan İnşaat İş, İyi-Sen ve Yapı Yol İş gibi devrimci işçilerin öncülük ettiği sendikaların şantiyelerde yürüttüğü mücadele, inşaat işçilerinin sesini, sorunlarını, hak alma yollarını daha görünür hale getirdi.
Toplu sözleşme yetkisi olmayan, fiili meşru mücadeleyi esas alan bu sendikalar, ülkenin birçok yerinde şantiyelerde yaşanan hak gasplarına karşı üyeleriyle birlikte mücadele ediyor.
Bu sendikalardan Dev Yapı İş ve İnşaat İş, birçok şantiyede birlikte hareket ediyor. Sektördeki işçilerin çoğunun barındığı İstanbul merkezli bu birliktelik, 2022 yılı başında İstanbul Finans Merkezi (İFM) şantiyesinde birlikte örgütlenme kararı alınmasıyla başladı.
“Haklarımızı gasp ettirmeyeceğiz” temel vurgusuyla başlatılan örgütlenme faaliyeti ve “Rekabet böler eylem birleştirir” gerçekliği esas alınarak geliştirilen bu ortak mücadele etkili sonuçlar doğurdu. Onbinlerce işçinin çalıştırıldığı İFM’de işçiler, haklarını savunmada kendileri gibi birer işçi olan sendikacılarla, mücadeleci sendikalarla tanıştı. Taşeronlardan ana yüklenicilere, proje sorumlusu Emlak Konut’a patronlara ‘illallah’ dedirten sayısız direniş yaşandı.
Direnişlerin hemen tamamı, çeşitli baskı ve polisin gözaltı saldırılarına rağmen kazanımla sonuçlandı. Binlerce işçi bu süreçte haklarının ne olduğunu, örgütlü mücadele ile birlikte hareket edildiğinde kazanılabileceğini deneyimleyerek öğrendi.
Mücadele sürüyor
İnşaat işkolu, yağma-rant ve savaş ekonomisine dayalı Saray Rejiminin kendisini üzerinde var ettiği temel dayanakların başında geliyor.
TÜİK verilerine göre, inşaat sektörü 2025 yılı üçüncü çeyreğinde yüzde 13,9’luk büyümeyle ülke ekonomisinin büyümesinde başı çekmiş. TÜİK’in Eylül 2025 verilerine göre bu işkolunda çalışan işçi sayısı ise 2 milyonu aşmış durumda. Açıklamalar büyümenin 2026 yılında da süreceği yönünde.
Günümüzde inşaat faaliyetleri 6 Şubat depreminde yıkıma uğrayan şehirlerde yoğunlaşmış durumda. Başta İstanbul olmak üzere birçok yerde devam eden kentsel dönüşüm ve sosyal konut projeleri faaliyetin yoğun olarak sürdüğü diğer bir alanlar.
Özellikle yüzbinlerce işçinin çalıştığı deprem bölgesindeki şantiyelerde sıkça işçi eylemleri gündeme geliyor. Sorunlar bilindik; aylarca ödenmeyen ya da eksik ödenen ücretler, kötü beslenme ve barınma ortamı, işçinin sağlığını ve güvenli ortamda çalışmasını gözetmeyen ağır çalışma koşulları vb.
Yukarda sözünü ettiğimiz mücadeleci sendikalar, sosyal medya hesaplarından sıkça eylem duyuruları paylaşıyor.
Deprem bölgesinde de birlikte hareket etme kararı alan Dev Yapı İş ve İnşaat İş sendikalarının patronlara uyarı nitelikli eylem kararlarının çoğu başlamadan anlaşmayla sonuçlanıyor. İşçiler sendikalarıyla birlikte hak arama yolunu seçince, patronlar çoğunlukla unvanları yıpranmasın diye işçilerin haklarını vermek zorunda kalıyorlar.
Örgütlü mücadele kazandırır!
(*Dev Yapı İş Sendikası Genel Örgütlenme Sekreteri)
