Aziz Çelik / Emegin Halleri
9 Eylül 1999 Türkiye emeklilik sisteminde büyük bir eşitsizliğin ve adaletsizliğin başladığı tarihtir.
9 Eylül 1999’da işe girdiyseniz veya 9 Eylül 1999’dan bir hafta sonra, bir hafta sonra veya bir ay sonra, bir yıl sonra işe girdiyseniz 8 Eylül 1999’dan önce işe girenlere göre 17 ile 20 yıl daha geç emekli olacaksınız.
9 Eylül 1999 Türkiye’nin Sosyal güvenlik sisteminde büyük bir adaletsizliğin başlangıcıdır. Peki bu nasıl oldu? İşte ayrıntıları:
8 Eylül 1999 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4447 sayılı Kanun ile emeklilik sistemi esaslı biçimde değiştirildi. Bu yasa ile önce Emeklikte Yaşa Takılanlar (EYT) ardından da “emeklilikte adalet” ve “kademeli emeklilik” veya “emeklilikte tarihe takılanlar” sorunu ortaya çıktı.
1999’da DSP, ANAP ve MHP koalisyon hükümeti tarafından kabul edilen ve emeklilik yaşını yükselten 4447 sayılı Kanun ile halen devam eden büyük bir sorun yaratıldı.
8 Eylül 1999 gününe kadar SSK kapsamındaki işçilerin emeklilik için iki şartı yerine getirmesi gerekiyordu: Kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 günlük prim ödeme gün sayısı. 1999’dan sonra üçüncü bir şart olarak yaş şartı getirildi.
Getirilen yaş şartı sadece yeni işe girenleri değil eski çalışanları da kapsıyordu. Eski çalışanlar için oldukça sert bir yaş şartı sistemi getirildi. Emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı ise 7000 güne yükseltildi.
8 Eylül 1999 gününden önce işe girenler için ise kadınlarda 40 ile 58 erkeklerde ise 44 ile 60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi getirildi.
Anayasa Mahkemesi kademeli geçiş hükümlerini “adil, makul ve ölçülü” bulmayarak iptal etti. Daha sonra 23 Mayıs 2002 tarihinden geçerli olmak üzere yeni bir kademeli geçiş takvimi kabul edildi. Geçiş koşulları 20 ve 25 yıllık sigortalılık koşullarını korudu ancak yeni sistem kadınlarda 40-56 arası, erkeklerde ise 44-58 arası değişen yaş koşulu ile ve 5000 ile 5975 gün arası değişen prim gün koşulu getirdi. Yeni sistemle sigortalılar iki yıl ile 18 yıl arasında yaşa takıldılar. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) sorunu böyle ortaya çıktı.
Emeklilikte Yaşa Takılanların (EYT) yaşadığı 24 yıllık adaletsizlik ve mağduriyet oldukça geç ve eksik olsa da bir çözüme kavuştu. AKP Mayıs 2023 seçimlerini kazanmak için alelacele bir düzenle yaptı. EYT yasası veya resmi adıyla 7438 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 3 Mart 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
EYT yasası taraflarla müzakere edilmedi. AKP bildiğini okudu. Böylece EYT yasası koşullu kabul edildi. Yasa EYT’lilerin sorunlarını da tamamıyla çözmedi! 5 bin prim sözü tutulmadı, kısmi emeklilikte yaş koşulu kalkmadı, intibak düzenlemesi yapılmadı ve en önemlisi 2000’lerde işe girenlere kademe getirilmedi. Kısaca hem EYT’lilere verilen sözler tam olarak tutulmadı hem de emeklilikte adalet ve kademe sorunu oluştu.
EYT yasası ile 8 Eylül 1999’da ve öncesinde işe giren sigortalı işçiler erkekse 25 yıl kadınsa 20 yıl çalışarak ve 5 bin ile 5 bin 975 gün prim ödeyerek emekli olabilecek. Ancak 9 Eylül 1999’da işe giren işçi kadınsa 40 erkekse 42 yıl çalışarak emekli olacak. Böylece bir gün geç işe giren bir işçi 17 ile 20 yıl geç emekli olacak. Öyle bir sistem ortaya çıktı ki aynı işyerinde yan yana çalışan iki işçi arasında, aynı ailedeki kardeşler veya eşler arasında bir gün, bir hafta, bir ay farkla işe girenler arasında 17/20 yıl fark oluştu.
Bu vahim bir tablodur. Bu durum adil, makul, dengeli değildir ve Anayasanın eşitlik ilkesinin ihlali anlamına gelmektedir. Bu konuya 25 Temmuz 2022 tarihli BirGün’de yayımlanan “EYT’nin görünen, görünmeyen yüzü” başlıklı yazımda dikkat çektim ve daha sonra defalarca yazdım. Bu konuda tıpkı EYT‘de olduğu gibi çeşitli girişimler ortaya çıktı. Ancak bütün uyarı ve taleplere rağmen kademe düzenlemesi yapılmadı. Önümüzdeki dönemde emeklilikte adalet ve eşitlik önemli bir talep olmaya devam edecek.
9 Eylül 1999 emeklilikte adaletsizliğin sembolüdür.
Emeklilikte yaşa takılanlardan (EYT) sonra şimdi de emeklilikte tarihe takılanlar (ETT) ve kademeli emeklilik sorunu ülke gündemdedir.
#9EylülMezardaEmekli
#2000LereKademe #Emekliler #EmeklilikteAdalet
#KademeliEmeklilik
